W Polsce każde dziecko ma prawo do bezpłatnej edukacji. Niezależnie od statusu prawnego rodziców oraz niezależnie od stopnia jego znajomości języka polskiego, dzieci objęte są obowiązkiem przedszkolnym i szkolnym.. Prawo to przysługuje cudzoziemcom na takich samych warunkach, jak obywatelom polskim (art. 94a ust. 1 ustawy). Kwestie edukacji cudzoziemców reguluje Ustawa o systemie oświaty (art.94a) oraz Ustawa o szkolnictwie wyższym (art.33a).
- Dzieci cudzoziemców pobierające naukę w innych systemach oświaty, mogą realizować wychowanie przedszkolne w publicznych i niepublicznych przedszkolach i innych formach wychowania przedszkolnego oraz obowiązek szkolny i obowiązek nauki w publicznych szkołach i placówkach do ukończenia 18 roku życia. Do publicznej szkoły podstawowej lub średniej dzieci te są przyjmowane na podstawie dokumentów określających sumę lat nauki dziecka, dokumentów potwierdzających ukończenie danej szkoły, wieku dziecka i opinii rodziców, lub na podstawie przeprowadzonej rozmowy kwalifikacyjnej. Rozmowę przeprowadza się w języku, którym posługuje się uczeń. Przedstawione szkole dokumenty mogą przetłumaczyć nauczyciele szkoły. (Tłumaczenie dokumentu przez tłumacza przysięgłego wymagane jest przy potwierdzaniu wykształcenia średniego (nostryfikacja świadectw) dla cudzoziemców i obywateli polskich ubiegających się o przyjęcie na studia lub do szkoły policealnej).
- Dzieci cudzoziemców mają prawo do dodatkowej nauki języka polskiego w wymiarze 2 godz. tygodniowo oraz do dodatkowych zajęć wyrównawczych z nauczanych przedmiotów przez okres nieprzekraczający 12 miesięcy. Łączny wymiar ww. zajęć i godzin języka polskiego nie może przekroczyć 5 godz. tygodniowo. Zajęcia organizuje organ prowadzący szkołę.
- Dla uczniów przybywających z zagranicy, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki oraz wymagają dostosowania procesu kształcenia do ich potrzeb edukacyjnych, a także dostosowania formy organizacyjnej wspomagającej efektywność ich kształcenia, organ prowadzący szkołę może zorganizować oddział przygotowawczy. Liczba uczniów w oddziale przygotowawczym nie może być wyższa niż 15 osób, rozporządzenie przytoczone w pkt. 2 określa wymiar godzin na poszczególnych etapach edukacyjnych oraz zobowiązuje do realizacji nauki języka polskiego według programu nauczania opracowanego na podstawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 92 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930), w wymiarze 3 godzin tygodniowo. Realizację procesu edukacyjnego w oddziale przygotowawczym może wspomagać osoba władająca językiem kraju pochodzenia ucznia/uczniów.
- Dzieci cudzoziemców objęte są pomocą psychologiczno-pedagogiczną i mają prawo do otrzymywania stypendiów. Mają też prawo do nauki języka i kultury kraju pochodzenia organizowanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez placówki dyplomatyczne lub konsularne.
Uczeń albo absolwent, któremu ograniczona znajomość języka polskiego utrudnia zrozumienie czytanego tekstu, może przystąpić do:
- egzaminu ósmoklasisty, z wyjątkiem egzaminu z języka obcego nowożytnego – w warunkach i formie dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej;
- egzaminu maturalnego, z wyjątkiem egzaminu z języka obcego nowożytnego – w warunkach dostosowanych do jego potrzeb oraz możliwości psychofizycznych, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej.
Dostosowanie formy egzaminu ósmoklasisty polega na przygotowaniu odrębnych arkuszy egzaminacyjnych dostosowanych do potrzeb ucznia, któremu ograniczona znajomość języka polskiego utrudnia zrozumienie czytanego tekstu.
Dostosowanie warunków przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego polega m.in. na wykorzystaniu odpowiednich środków dydaktycznych (np. słownika dwujęzycznego), odpowiednim przedłużeniu czasu przewidzianego na przeprowadzenie tych egzaminów.
